Bir süredir çalışmaları süren Digital Markets Act (‘Dijital Piyasalar Yasası’), Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından AB çatısı altında adil rekabeti sağlamak ve kullanıcılara daha fazla seçenek sunmak için düzenlendi.
Bir süredir çalışmaları süren Digital Markets Act (‘Dijital Piyasalar Yasası’), Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından AB çatısı altında adil rekabeti sağlamak ve kullanıcılara daha fazla seçenek sunmak için düzenlendi.
Microsoft, Google, Facebook, Amazon ve Apple gibi Big Tech şirketlerinin piyasayı fazlasıyla hakimiyet altına aldığını düşünüldüğünden dolayı, Avrupa Komisyonu tüketicilerin çıkarlarını bu dev şirketlerin ellerine bırakmak istememektedir (DMA, para. 4). Geçtiğimiz sene yürürlüğe giren Digital Markets Act (‘DMA’) ile rekabetin artırılması ve kişilerin gizli verilerinin daha korunaklı hale gelmesi hedeflenmekte, böylelikle şirketlerin daha yenilikçi çalışmalar yürütmesi ve tüketicilere daha çok seçenek sunulması beklenmektedir.
Dijital Piyasalar Yasası’nın Denetlediği Şirketler: “Gatekeepers”
DMA kapsamında “gatekeeper” (geçit bekçisi) şirketler tespit edilerek bu şirketlere yönelik düzenlemeler oluşturmak istenmektedir. Bu şirketlerin online platformları tüketiciler ile ticari işletmeler arasında köprü oluşturuyor. Dolayısıyla, DMA bu online platformları hedef alarak yıllık en az 7.5 milyar Euro ciro ve 45 milyon kullanıcı gibi dev kıstaslara göre belirlediği şirketleri düzenlemeye tabi tutuyor. DMA’nın uygulanacağı platformlar ise online sosyal ağlar, Apple Store ve Google store gibi uygulama mecraları, reklam hizmetleri, arama motorları, online pazar alanları gibi “ana platform hizmetlerini” (core platform service) kapsamaktadır (m. 2). DMA’nın uygulanmasında ilk aşaması ise 2 Mayıs 2023’ten itibaren yasa kapsamına giren şirketlerin Komisyon’a bildirimde bulunması zorunluluğu getirilmiştir.
Gatekeeperlara veri erişimi ve kullanımı açısından birtakım yükümlülükler getiriliyor. Örneğin madde 5.2’ye göre ana platform hizmetlerinden elde ettiği kişisel verilerle diğer hizmetlerden elde edilen veriler birleştirilemiyor. Madde aynı zamanda gatekeeperın, gatekeepera ait ana platform hizmetini kullanan üçüncü taraf hizmetlere ait son kullanıcı verilerini reklam amaçlı işlemesine de engel oluyor.
Öne çıkan bir diğer yükümlülük ve aslında DMA’nın hedefini açıkça yansıtan bir kural, madde 6.2’de düzenlenmekte. Maddeye göre gatekeeperlar işletme kullanıcıları tarafından üretilen ya da sunulan verileri bu işletmelerle rekabet etmek için kullanamayacak. DMA’nın diğer maddelerinde ise gatekeeperın işletme kullanıcıları, reklamcılar ve yayıncılar ile bazı metrikleri, verileri ve istatistikleri paylaşması zorunluluğu getiriliyor.
Veri erişimi ve kullanımına yönelik yükümlülüklerin yanı sıra DMA’nın arama motorlarına özel olarak getirdiği zorunluluklardan biri de kendi hizmetlerini üst sıralara koymalarının yasaklanmasıdır (madde 6.5). Bu hususta özellikle şeffaf olmaları gerekmektedir. Gatekeeperların, işletme kullanıcılarının arama motorlarına erişimini hakkaniyetli ve makul bir şekilde sağlaması ayrı bir hükümde de düzenlenmiştir (madde 6.12).
Ana Hizmet Sağlayıcıları
DMA kapsamında ana hizmet sağlayıcılarının kullanımın esnasında dikkat edilecek birtakım özel kurallar mevcut. Bunlardan biri gatekeeperın ana hizmet sağlayıcılarını kullanabilme imkanını yine aynı gatekeeperın diğer ana hizmet sağlayıcılarını da kullanma koşuluna bağlanmasının yasaklanmasıdır (madde 5.8). Ana hizmet sağlayıcılarından ayrılmanın kullanıcılar için aşırı zorlaştırılması da yasaklanmaktadır (madde 6.13). Bunlarla birlikte, gatekeeperların işletme kullanıcılarının başka kanallar üzerinden ürün ve hizmetlerini pazarlamalarına engel olmama ve bu alternatifleri ana hizmet sağlayıcılarında tanıtmalarına engel olmama zorunlulukları bulunuyor.
Yasanın Piyasaya Etkisi ve Dijital Piyasalar Hukukunun Akıbeti
Yukarıda açıklanan kuralların uygulanması sürecinde müşterilerin ve rakiplerin veri ihlali, ayrımcılık ve rekabete aykırı davranışları ihbar etmesi söz konusu olacaktır (Para. 42). Kuralların somut etkisine bakılacak olursa ilk etapta bu durumdan Apple Store’un ciddi anlamda etkileneceği söylenebilir. Halihazırda App Store’a alternatif bir uygulama mecrası mevcut değil. Ancak yasayla birlikte alternatif bir platform kurulabilir. Apple’ın uygulamalardan %30 komisyon aldığı gözetildiğinde ciddi anlamda etkilenecektir. Android telefonlar ise daha açık bir sisteme sahip olduğu için böyle bir durumla karşı karşıya değil. Diğer taraftan daha adil rekabet ortamından yararlanmak isteyecek yeni işletmelerin AB pazarına kayması söz konusu. Son olarak belirtmek isteriz ki ticari verilerin şeffaflığının artması yeni pazarlama faaliyetlerinin türemesine vesile olacaktır.
DMA’nın uzun vadeli etkilerinin büyük olacağı öngörülmekte. Big Tech şirketlerinin mevcut hegemonyasına karşı atılan önemli bir adım olması itibariyle yeni bir devrin başlangıcı olarak görülebilir. Her ne kadar şimdilik sadece AB sınırları içerisinde böyle bir yasa yürürlüğü girmiş olsa da birçok farklı ülkelerde yasa tasarısı çalışmalarına başlanmış durumda. Uzun vadede AB’deki değişikliğin tüm dünya piyasalarının yönünü tayin edeceği ve benzer mevzuatların farklı ekonomilerde de yürürlüğe gireceği söylenebilir. Bu süreçte DMA özelinde gelişen içtihat önemli bir referans noktası olacaktır.
Türkiye’de Dijital Piyasalar Yasası’na benzer bir çalışma Rekabet Kurumu tarafından gerçekleştirildi. Online ekonomi hakkındaki detaylı çalışma Nisan 2022’de E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu adıyla yayınlandı. Raporda, DMA’dakine benzer gatekeeper yükümlük önerileri bulunuyor.
2022’nin Temmuz ayında kabulen edilen 7416 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la ise AB’nin Dijital Piyasalar Yasası’na paralel değişiklikler Türk mevzuatına girmiş oldu. Kanun değişikliğiyle ilgili detaylı bilgi içeren yazımızı inecelemek için tıklayınız: .
Dijital Piyasalar Yasası’nın Yürürlüğe Girmesi
DMA’nın yürürlüğe girmesiyle beraber 2 Mayıs 2023 tarihi itibariyle potansiyel gatekeeperların Avrupa Komisyon’una bildirim süresi başlıyor. İki ay içerisinde bildirimlerin tamamlanması zorunluluğu bulunuyor. Bildirim süresinin tamamlanmasıyla beraber Komisyon en geç 45 gün içerisinde gatekeeper kıstaslarına uyan şirketleri belirleyecek. Bu sürecin de tamamlanmasıyla gatekeeperların 6 ay içerisinde DMA yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekiyor. Böylelikle en geç 6 Mart 2024 tarihinde süreç tamamlanmış olacak.
Dijital Piyasalar Yasası’nın bir diğer AB mevzuatı olan Dijital Hizmetler Yasası’ndan farkı nedir?
Online platformları hedef alan her iki yasa arasında benzerlikler mevcuttur ve paralel olarak yürürlük süreçleri devam etmektedir. Ancak DMA’nın asıl amacı pazar ekonomisinde rekabeti korumaktır. Dijital Hizmetler Yasası ise bu platformların veri toplama sürecinde şeffaflığını sağlamak, yasadışı içerik ve bilgi kirliliğine engel olmak amaçlarıyla hazırlanmıştır.